Με ένα µεγάλο πέτρινο καράβι, που έστριψε την πλώρη του βορειοδυτικά κι άραξε µέσα στο άφατο πράσινο της φύσης, µοιάζει ο λόφος της αρχαίας Ελεύθερνας, στους πρόποδες του Ψηλορείτη, της αρχαίας Ίδης, και σε υψόµετρο περίπου 380 µ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η θέση της, στην καρδιά της Κρήτης την ευνόησε πολλαπλώς. Η θέση της και η σχέση της µε τη θάλασσα απετέλεσαν τις αιτίες της δοµής µιας ανοιχτής κοινωνίας µε εξάρσεις και βαθύνσεις στο διάβα του χρόνου και της ιστορίας της, όπως φανερώνουν οι έρευνες, ανασκαφικές και άλλες, του Πανεπιστηµίου Κρήτης, που ξεκίνησαν από το 1985 και συνεχίζονται και σήµερα.
Η αρχαία Ελεύθερνα αποκαλύπτει όλα τα µυστικά της περίπου από το 3000 π.Χ. έως τον 14ο αι. µ.Χ., ενώ από την ανασκαφή της νεκρόπολης στην Ορθή Πέτρα φαίνεται ότι η Πρώιµη Εποχή του Σιδήρου, κυρίως από το 900 έως και τα τέλη του 6ου ή τις αρχές του 5ου αι. π.Χ., είναι η πιο σηµαντική περίοδος της πόλης, που συνδέεται άµεσα µε την αυγή του ελληνικού πολιτισµού και τον Όµηρο (Ιλιάδα και Οδύσσεια).
Για τους παραπάνω λόγους δηµιουργήθηκε στον ευρύτερο χώρο της αρχαίας πόλης, το άλσος Ελευθερναίων, ένα αρχαιολογικό πάρκο µε µονοπάτια, σταθµούς-καθιστικά, επεξηγηµατικές πινακίδες, όπου ο επισκέπτης µπορεί να απολαύσει συνδυαστικά τη φύση, τη χλωρίδα και την πανίδα, καθώς και τις αρχαιότητες, σε ένα τοπίο µαγευτικό.
Το Μουσείο
H εικόνα της ιστορικής διαδροµής της Ελεύθερνας ξεπηδά µέσα από τα υλικά κατάλοιπα του πολιτισµού της σε τρεις συνεχόµενες αίθουσες.
Η αίθουσα Α περιλαµβάνει τα εκθέµατα εκείνα (αγγεία, αγάλµατα, επιγραφές, όπλα, εργαλεία, ειδώλια, από πηλό, λίθο, µέταλλα, φαγεντιανή, ελεφαντόδοντο κ.τλ.) που επελέγησαν για µια πρώτη παρουσίαση της διαχρονικής δηµόσιας, πολιτικής, θρησκευτικής, κοινωνικής και ιδιωτικής ζωής της Ελεύθερνας.
Στην αίθουσα Β αναπτύσσεται η θρησκευτική και η λατρευτική ζωή στην Ελεύθερνα, από την Πρώιµη Εποχή του Σιδήρου έως και τα βυζαντινά χρόνια. Παρουσιάζεται, επίσης, το Μνηµείο 4Α, ηρώο-ιερό, που εάν ερµηνευτεί ως κενοτάφιο, αποτελεί ένα από τα πρώτα µνηµεία του «αγνώστου» στρατιώτη στην παγκόσµια ιστορία. Σε αυτήν εκτίθεται και ένα από τα σηµαντικότερα ευρήµατα της Νεκρόπολης της Ορθής Πέτρας, η «Κόρη της Ελεύθερνας».
Η αίθουσα Γ είναι αφιερωµένη στις νεκροπόλεις της Ελεύθερνας. Παρουσιάζονται µόνον ευρήµατα από τις ανασκαφές στην νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας, καθώς σε αυτήν εικονογραφούνται περιγραφές από τον κόσµο του Οµήρου.
Οπτικοακουστικά µέσα
Εκτός από το πλούσιο εποπτικό υλικό και τα κείµενα,
τα εµβληµατικά εκθέµατα του Μουσείου πλαισιώνο-
νται από ταινίες και προβολές.
