Της Νίκης Γκατζούλη
Ο κος Σκάρλος Παντελής γεννήθηκε στην Αθήνα το 1979, και έχει καταγωγή από την Άρτα. Είναι Ακτινοθεραπευτής-Ογκολόγος, απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Bologna της Ιταλίας, από όπου και έλαβε το μεταπτυχιακό του με εξειδίκευση στον μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, με βαθμό «Άριστα». Εκπόνησε την διδακτορική του διατριβή στην Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης η οποία είχε σχέση με τον καρκίνο μαστού όπου και την ολοκλήρωσε το 2012 με βαθμό «Άριστα».
Η ειδίκευση του στην Ακτινοθεραπευτική Ογκολογία ξεκινάει το 2006 στην Αθήνα, στο 401 Γενικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο Αθηνών και ολοκληρώνεται το 2010 στο Γενικό Αντικαρκινικό – Ογκολογικό Νοσοκομείο Αθηνών «Ο Άγιος Σάββας».
Μετεκπαιδεύτηκε στο Royal Free του Λονδίνου όπου και ασχολήθηκε με τις σύγχρονες τεχνικές Ακτινοθεραπείας όπως η IMRT/IGRT και η Στεροταξία.
Από το 2011 έως σήμερα εργάζεται ως αναπληρωτής διευθυντής στο κέντρο Κλινικής Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας του Metropolitan Hospital στο Νέο Φάληρο. Διατηρεί επίσης με τους συνεργάτες του, Ογκολογικό Ιατρείο στην Αθήνα ένα Ιατρείο με ιστορία 30 χρόνων το οποίο είχε ο πατέρας του.
Είναι απόφοιτος της «Ελληνικής Ακαδημίας Ογκολογίας», ενώ παράλληλα συμμετέχει ενεργά σε πολλά Πανελλήνια και Παγκόσμια Ογκολογικά συνέδρια.
Έχει πλούσιο συγγραφικό έργο με πολλές δημοσιεύσεις σε Διεθνή Περιοδικά και είναι Μέλος Επιστημονικών Οργανισμών όπως η European Society for Therapeutic Radiology and Oncology (ESTRO) και η American Society for Therapeutic Radiology and Oncology (ASTRO).
Αγαπάει πολύ τα ταξίδια καθώς και τον αθλητισμό δείχνοντας ιδιαίτερα προτίμηση στο μπάσκετ και το σκι. Τον λίγο ελεύθερο του χρόνο προσπαθεί να τον περάσει με τον γιο του Γιάννη και την σύζυγό του Στέλλα.
O κος Σκάρλος μας μιλά για την ακτινοθεραπεία και την σημασία της στην θεραπεία του καρκίνου
- Τι είναι η Ακτινοθεραπεία και ποιος ο στόχος της και τα οφέλη της σε έναν ογκολογικό ασθενή;
Η Ακτινοθεραπεία είναι βασικός πυλώνας της θεραπευτικής αντιμετώπισης του καρκίνου και χρησιμοποιείται πάνω από 100 χρόνια.
Είναι η μέθοδος αποτελεσματικής και ασφαλούς αντιμετώπισης νεοπλασιών, μέσω εξωτερικής χορήγησης ιοντίζουσας ακτινοβολίας (ακτίνες Χ, δηλαδή φωτόνια) οι οποίες παράγονται από ιατρικά μηχανήματα σύγχρονης τεχνολογίας που ονομάζονται Γραμμικοί Επιταχυντές. Η Ακτινοθεραπεία κατευθύνεται από τον γραμμικό επιταχυντή στην πάσχουσα περιοχή (όγκο), στοχεύοντας στην καταστροφή των ακτινοευαίσθητων νεοπλασματικών κύτταρων.
Πιο συγκεκριμένα η Ακτινοθεραπεία δρα καταστρέφοντας τα κύτταρα της διπλής έλικας του DNA και της ικανότητάς τους να αναπαραχθούν.
Εδώ πρέπει να τονίσουμε ότι τα υγιή κύτταρα παρουσιάζουν διαφορετική συμπεριφορά στην ακτινοβολία όταν αυτή χορηγείται σε υψηλές δόσεις από τα νεοπλασματικά κύτταρα και αυτό είναι πολύ σημαντικό για την ραδιοβιολογία του όγκου αλλά και για το προφίλ των παρενεργειών.
- Η ακτινοβόληση των υγιών κυττάρων μπορεί να προκαλέσει προσωρινή αλλοίωση λειτουργίας τους, γεγονός που οδηγεί στην εμφάνιση των παρενεργειών της θεραπείας. Μέσω όμως βιολογικών μηχανισμών τα περισσότερα από αυτά ανακάμπτουν, δηλαδή επιδιορθώνουν την βλάβη.
- Αντίθετα τα νεοπλασματικά κύτταρα παρουσιάζουν μεγαλύτερη ευαισθησία στην έκθεσή τους στην ακτινοβολία (λόγω γρηγορότερων ρυθμών αναπαραγωγής και ανάπτυξής τους), με αποτέλεσμα να καταστρέφονται ή να περιορίζεται η ανάπτυξη και εξάπλωσή τους.
Το γεγονός αυτό καθιστά την Ακτινοθεραπεία ένα ισχυρό όπλο στην αντιμετώπιση νεοπλασιών.
Η Ακτινοθεραπεία μπορεί να εφαρμοστεί ως μονοθεραπεία (σε αρχόμενους όγκους), σε συνδυασμό με συστηματική θεραπεία (χημειο/ανοσο/ορμονοθεραπεία) και σε συνδυασμό με το χειρουργείο.
Διακρίνεται σε: ριζική Ακτινοθεραπεία με σκοπό την ίαση (πρωτοπαθείς όγκοι) και σε ανακουφιστική Ακτινοθεραπεία (Όταν η πλήρης θεραπεία του καρκίνου δεν είναι δυνατή, η Ακτινοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να μικρύνει ο όγκος, να ελαττωθεί η πίεση, ο πόνος και άλλα συμπτώματα της νόσου. Πολλοί ασθενείς έχουν καλύτερη ποιότητα ζωής όταν κάνουν Ακτινοθεραπεία γι’ αυτό το σκοπό, π.χ. εγκεφαλικές και οστικές μεταστάσεις, Σύνδρομο Άνω Κοίλης Φλέβας, πίεση νωτιαίου μυελού
Να τονίσουμε ότι >60% των ασθενών με καρκίνο θα λάβουν Ακτινοθεραπεία κατά την διάρκεια της συνολικής ογκολογικής θεραπείας τους.
2. Γιατί επιλέξατε την Ακτινοθεραπευτική Ογκολογία σαν ειδικότητα;
Η Ακτινοθεραπευτική Ογκολογία είναι μια κλινική ειδικότητα πολύ γοητευτική και ιδιαίτερα εξελίξιμη τα τελευταία χρόνια λόγω της άμεσης σχέσης της με την τεχνολογία. Η δύναμη λοιπόν της τεχνολογίας, σε συνδυασμό με την καθημερινή επαφή με τον ασθενή που σου προσφέρει αυτή η ειδικότητα, αλλά και το αίσθημα ότι συμβάλεις σημαντικά στην δύσκολη ογκολογική θεραπεία, με έκαναν να την επιλέξω.
Επίσης είχα την τύχη να μεγαλώσω σε μια «Ογκολογική» οικογένεια στην οποία ο πατέρας μου ήταν Παθολόγος Ογκολόγος, που σεβόνταν και αγαπούσε την ειδικότητα αλλά και τους ασθενείς του. Αυτή την αγάπη του για την ιατρική και ιδιαίτερα για την Ογκολογία σίγουρα μου την μετέδωσε και αισθάνομαι μεγάλη ευγνωμοσύνη για αυτό.
3. Πόσο εξελιγμένη ειδικότητα είναι στην Ελλάδα;
Στην Ελλάδα όταν ξεκίνησα την ειδικότητα, (2006) τα δημόσια νοσοκομεία δεν ήταν επαρκώς εξοπλισμένα και οι γραμμικοί επιταχυντές ελάχιστοι, με αποτέλεσμα αφενός να μην εφαρμόζονταν όλο το φάσμα των θεραπειών και αφετέρου οι αναμονές των ασθενών για να ξεκινήσουν τις θεραπείες τους να είναι μεγάλες.
Σήμερα χάρη στη δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος 12 Γραμμικών Επιταχυντών σε 8 Δημόσια Νοσοκομεία, αλλά και στις σημαντικές επενδύσεις στον ιδιωτικό τομέα, καλύπτεται στον Ελλαδικό χώρο, σχεδόν όλο το φάσμα των υπερσύγχρονων θεραπειών που απαιτεί η Ακτινοθεραπευτική Ογκολογία. Παράλληλα έχει μειωθεί κάπως και ο χρόνος αναμονής. Το πρόβλημα δυστυχώς είναι ότι οι νέοι συνάδελφοι που επιλέγουν να ασχοληθούν με αυτή την ειδικότητα είναι λίγοι.
- Χρησιμοποιώντας την Ακτινοθεραπεία κάποιος σαν μέθοδο αντιμετώπισης μπορεί να αποβεί επιβλαβής σε κάποιες περιπτώσεις και πως θεραπεύονται οι παρενέργειες;
Οι παρενέργειες που προκαλεί η ακτινοβολία διαφέρουν από άτομο σε άτομο και εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες όπως η γενική κατάσταση της υγείας ενός ασθενούς, η ανοχή του οργανισμού στις ακτινοβολίες, η ηλικία, το μέγεθος του όγκου που ακτινοβολείται, το αν χορηγείται ταυτόχρονα χημειοθεραπεία κ.α. Πολλοί ασθενείς που υποβάλλονται σε Ακτινοθεραπεία δεν εμφανίζουν καθόλου παρενέργειες.
Να ξεκαθαρίσουμε ότι η ακτινοβολία είναι μια τοπική θεραπεία. Αρά οι παρενέργειες που αναμένουμε εξαρτώνται κυρίως από την ανατομική περιοχή του σώματος την οποία ακτινοβολούμε. Για παράδειγμα, οι ασθενείς που υποβάλλονται σε θεραπεία μαστού ενδέχεται να παρατηρήσουν μία ήπια ερυθρότητα στο δέρμα τους στην περιοχή της θεραπείας ανάλογη με αυτή που προκαλεί η έκθεση στον ήλιο, ενώ οι ασθενείς που υποβάλλονται σε θεραπεία προστάτη ή ενδομητρίου ίσως παρατηρήσουν δυσκολίες από το ουροποιητικό και το γαστρεντερικό σύστημα (δυσουρικά προβλήματα, διαρροϊκές κενώσεις, κ.α.)
Οι παρενέργειες της Ακτινοθεραπείας σε γενικές γραμμές παρότι είναι δυσάρεστες, συνήθως δεν είναι σοβαρές και μπορούν να αντιμετωπιστούν με φαρμακευτική αγωγή ή ειδική δίαιτα. Συνήθως εξαφανίζονται μέσα σε λίγες εβδομάδες από το τέλος της θεραπείας (οξείες), αν και ορισμένες μπορεί να διαρκέσουν περισσότερο (απώτερες). Η πιο συχνή συστηματική παρενέργεια από την Ακτινοθεραπεία είναι η ατονία/κόπωση. Οι σύγχρονες όμως τεχνικές Ακτινοθεραπείας (IMRT/IGRT, Στερεοτακτική Ακτινοθεραπεία), η εκπαίδευση, οι γνώσεις και η εμπειρία των ιατρών αλλά και των υπόλοιπων ειδικοτήτων που εμπλέκονται στην θεραπεία μπορούν να συμβάλλουν στην περεταίρω μείωση του κινδύνου εμφάνισης παρενεργειών.
Το σίγουρο είναι ότι οι ασθενείς πρέπει να ενημερώνουν τον γιατρό τους για την εμφάνιση παρενεργειών, διότι υπάρχει περίπτωση ανάλογα με τη σοβαρότητα της παρενέργειας να διακοπεί η θεραπεία, ή να αλλάξει ο σχεδιασμός της, ή ακόμα και να χρειαστεί νοσηλεία.
- Κατά την περίοδο των Ακτινοθεραπειών σε έναν ασθενή υπάρχει περίπτωση να περιοριστούν οι καθημερινές του δραστηριότητες λόγω κάποιων παρενεργειών και αν ναι ποιες είναι αυτές οι παρενέργειες;
Η καθημερινότητα ενός ασθενούς κατά την διάρκεια των Ακτινοθεραπειών δεν εξαρτάται μόνο από την ανατομική περιοχή την οποία ακτινοβολούμε, αλλά και από άλλους πολύ σημαντικούς παράγοντες όπως η ηλικία, η γενική κατάσταση του ασθενούς (performance status), το αν έχει υποβληθεί σε προηγούμενες ογκολογικές θεραπείες κ.α. Είναι τελείως διαφορετικό να ακτινοβολείς μια νέα γυναίκα χωρίς αλλά προβλήματα υγείας στον μαστό και άλλο έναν υπερήλικα στην περιοχή της κεφαλής και του τραχήλου.
Να τονίσουμε ότι η εξωτερική Ακτινοθεραπεία δεν έχει σαν συνέπεια να ακτινοβολεί το σώμα των ασθενών. Αυτό σημαίνει πως δεν υπάρχει κανένας λόγος να αποφεύγουν τις συναναστροφές επειδή κάνουν Ακτινοθεραπεία. Μπορούν ακόμη να αγκαλιάζουν, να φιλούν ή να έχουν σεξουαλικές επαφές με άλλους χωρίς να τους βάζουν σε κίνδυνο έκθεσης σε ακτινοβολία.
Σε κάθε περίπτωση ο ασθενής πρέπει να συμβουλεύεται τον γιατρό του για το ποιες δραστηριότητες από την καθημερινότητα του θα πρέπει να διακόψει, αν πρέπει, έστω και προσωρινά, με σκοπό πάντα το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα της ογκολογικής θεραπείας του
6.Ποια είναι τα βασικά πράγματα, πέρα από το ιατρικό, που συστήνετε στους ασθενείς σας;
Οι ασθενείς που πάσχουν από καρκίνο έχουν να διανύσουν μπροστά τους ένα μαραθώνιο. Η σωστή λοιπόν επιλογή των γιατρών θεωρώ ότι είναι η πιο σημαντική απόφαση που πρέπει να πάρουν οι ασθενείς μαζί με τις οικογένειές τους.
Δύο άλλες βασικές συμβουλές πέρα από την σωστή επιλογή του γιατρού, κατά την προσωπική μου άποψη για την καλύτερη έκβαση της ογκολογικής θεραπείας, είναι η διατήρηση μιας καλής ψυχολογικής κατάστασης και η αποφυγή απώλειας βάρους (ψυχολογία και θρέψη).
Η καλή ψυχολογία εξασφαλίζεται κυρίως από το οικογενειακό περιβάλλον, τους φίλους και ενδεχομένως από έναν άνθρωπο πιο ειδικό που θα σταθεί επικουρικά στον ασθενή σε όλο αυτό το δύσκολο ταξίδι.
Από την άλλη μεριά οι ογκολογικοί ασθενείς συχνά παρουσιάζουν απώλεια σωματικού βάρους (σχετιζόμενο σύμφωνα με μελέτες με κακή πρόγνωση), διατροφικές διαταραχές που προκύπτουν από τις χημειοθεραπείες αλλά και από την ίδια τη νόσο και καταστολή του ανοσοποιητικού τους συστήματος. Η έγκυρη λοιπόν διατροφική παρέμβαση κατά την διάγνωση της νόσου στοχεύει στην αύξηση ή σταθεροποίηση του σωματικού βάρους, στην αντιμετώπιση των παρενεργειών της θεραπείας και στην ενίσχυση της άμυνας του οργανισμού.
Συνεπώς ο ασθενής που πάσχει από καρκίνο έχει ανάγκη από ψυχολογική και διατροφική υποστήριξη, τα οφέλη των οποίων είναι αδιαμφισβήτητα.
7.Ποια είναι τα αισιόδοξα μηνύματα της ειδικότητας σας;
Να επαναλάβουμε ότι η Ακτινοθεραπεία στηρίζεται στη σύγχρονη τεχνολογία ίσως όσο καμία άλλη ιατρική ειδικότητα. Στο Metropolitan Hospital διαθέτουμε μηχανήματα τελευταίας γενιάς (2021), τα οποία μας δίνουν την δυνατότητα να αντιμετωπίζουμε όλο το φάσμα των δύσκολων και απαιτητικών ογκολογικών θεραπειών.
Πιο συγκεκριμένα στο πλήρως ανανεωμένο τμήμα μας λειτουργούν τρεις υπερσύγχρονοι γραμμικοί επιταχυντές (Halcyon®, True Beam® , Edge®) οι οποίοι μπορούν να καλύψουν με μεγάλη ακρίβεια και αποτελεσματικότητα ακόμα και τα πιο απαιτητικά Ογκολογικά – Ακτινοθεραπευτικά περιστατικά, καθώς και ένα σύστημα βραχυθεραπείας Bravos, το οποίο είναι το μοναδικό που παρέχει αυτοματοποιημένους ελέγχους ποιότητας πριν την έναρξη και κατά τη διάρκεια της θεραπείας.
Έχουμε λοιπόν την δυνατότητα σήμερα σε συνεργασία πάντα με τις άλλες ειδικότητες που εμπλέκονται στην θεραπεία ενός ογκολογικού ασθενούς να προσφέρουμε την καλύτερη και την πιο σύγχρονη δυνατή ογκολογική θεραπεία. Στο κέντρο μας πάντως προσπαθούμε αυτό να αποτελεί καθημερινή κλινική πρακτική.
Σκάρλος Δ. Παντελής, MD, PhD
Ακτινοθεραπευτής – Ογκολόγος
Διδάκτωρ Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
Αν/τής Δ/ντής Κλινικής Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας
Νοσοκομείο Metropolitan
E-mail: p.skarlos@yahoo.gr
Skarlos Pantelis MD, PhD
Deputy Director of Radiotherapy Department
Metropolitan Hospital
